Dostrojenie sprzętu windsurfingowego w celu uzyskania najbardziej wygodnej i szybkiej żeglugi jest procesem dość skomplikowanym. Istnieje wiele możliwości regulacji poszczególnych elementów osprzętu w celu ich wzajemnego dopasowania do siebie i do użytkownika. Warto pamiętać, że często można wyciągnąć dużo więcej poprzez prawidłowe ustawienie teoretycznie gorszego sprzętu niż wydanie setek (lub tysięcy) złotych na nowy. Ustawienie poszczególnych elementów musi być procesem logicznym i systemowym. Prezentujemy przewodnik ustawiania sprzętu "w pigułce". Zrobiliśmy to w takiej formie, aby czytelnicy mieli ściągawkę przed rozpoczynającym się sezonem wakacyjnym. W następnych numerach magazynu będziemy szczegółowo omawiać kolejne regulacje.
Uwaga ogólna - nie bójcie się eksperymentować! Zmieniajcie ustawienia i patrzcie, jaki to ma wpływ na waszą żeglugę, jej komfort i szybkość. Jak na przykład najlepiej się przekonać o efekcie złego ustawienia wysokości bomu? Ustawić go raz o 10 cm niżej, a po chwili o 10 cm wyżej niż normalnie i efekty powinny być widoczne (i odczuwalne) natychmiast! Oczywiście w praktyce te różnice będą o wiele mniejsze, ale zasada pozostaje ta sama.
Niektóre regulacje będą oczywiście miały większy wpływ na osiągi sprzętu niż inne. W tabeli prezentujemy je hierarchicznie - od najbardziej istotnych do posiadających mniejsze znaczenie. Należy także wziąć pod uwagę, że niektórzy ludzie mają swoje indywidualne preferencje, niekoniecznie zgodne z naszymi rekomendacjami, więc ustawienia proponowane w tym przewodniku powinno się traktować jako wyjściowe do swoich własnych poszukiwań.
NAPIĘCIE LIKU PRZEDNIEGO
Ogólne zasady ustawiania regulacji - W warunkach nieślizgowych napnijcie żagiel, tak aby tylny lik był luźny do pierwszej listwy. W warunkach ślizgowych lik tylny powinien być luĽny do drugiej listwy. Jest to minimalne napięcie liku przedniego. Przy silnym wietrze i maksymalnym napięciu lik tylny jest luźny aż do czwartej listwy. Ten zakres regulacji to mniej więcej zakres 2-4 cm pomiędzy rogiem żagla a bloczkami przedłużki
Wpływ na osiągi - Większe napięcie liku przedniego daje ogólnie bardziej spokojną żeglugę i większą stabilność w warunkach przeżaglowania, a także lżejsze prowadzenie podczas manewrów
Uwagi i porady - Oto dobra metoda na sprawdzenie, jakie jest maksymalne napięcie liku przedniego dla konkretnego żagla: ustawcie długość bomu 1-2cm większą niż zalecana dla danego żagla. Przed napięciem liku przedniego napnijcie żagiel maksymalnie wzdłuż bomu. Wtedy napnijcie lik przedni żagla, aż do momentu, gdy zacznie znikać napięcie wzdłuż bomu. To jest zwykle maksymalne napięcie liku przedniego. Od tego momentu można powoli zwalniać napięcie wzdłuż bomu do zalecanego ustawienia i następnie luzować napięcie liku przedniego 2-4 cm, co da prawidłowe ustawienie żagla na średni i słaby wiatr. Jest to dobry sposób na poznanie zakresu regulacji danego żagla
Ogólne zasady ustawiania regulacji - Jeżeli nie uwierzyliście za pierwszym razem! Ta regulacja jest zdecydowanie najważniejszą regulacją w całym zestawie. Ma najwidoczniejszy wpływ na osiągi pędnia. Dobrą zasadą jest napięcie większe niż to się na pierwszy rzut oka wydaje. Nie jest tak łatwo przesadzić z napięciem liku przedniego, a z drugiej strony bardzo łatwo jest napiąć za słabo! Żagle z optycznym systemem napięcia liku przedniego (VTS) zazwyczaj najlepiej pracują, gdy ustawimy napięcie liku przedniego pomiędzy średnim a maksymalnym znacznikiem, ale niekoniecznie większość zawodników ustawia swoje żagle nawet poza maksymalnym znacznikiem, ale oni z reguły pływają mocno przeżaglowani. Należy używać tych oznaczeń jedynie jako punktów referencyjnych do zapamiętania sprawdzonych ustawień.
Wpływ na osiągi - Mniejsze napięcie liku przedniego zwiększa brzuch żagla, co może być korzystne w słabym wietrze, ale daje odczucie, że żagiel jest cięższy
WIELKOŚĆ STATECZNIKA Ogólne zasady ustawiania regulacji - Wzór na przybliżoną długość statecznika do zastosowań rekreacyjnych jest następujący: długość statecznika w cm = wielkość żagla (w m2)*5 + 4. Np. dla żagla 6,0 m2 jest to 6*5+4=34cm. Dodajcie lub odejmijcie parę cm, jeśli ważycie dużo więcej lub mniej niż 75 kg. Odejmijcie także kilka cm, jeśli jesteście mocno ożaglowani i bardzo szybcy. Dopasujcie idealny statecznik, eksperymentując z różnymi modelami. Uzupełniającą metodą sprawdzenia wielkości statecznika jest porównanie jego długości do szerokości rufy w punkcie tzw. one foot off (30,5cm). Do danej deski statecznik powinien mieć długość zbliżoną do szerokości deski w tym miejscu.
Wpływ na osiągi - Spróbujcie mniejszy statecznik przy bardzo szybkiej żegludze lub aby zwiększyć manewrowość i gdy jesteście przeżaglowani. Użyjcie większego statecznika przy słabszym wietrze, aby wcześniej wejść w ślizg. Nauczcie się rozpoznawać objawy zbyt dużego i zbyt małego statecznika. Celem jest uzyskanie jak największej siły nośnej na stateczniku, ale bez zaburzenia kontroli nad deską. Wielu ludzi myśli, że są przeżaglowani, gdy w istocie mają po prostu za duży statecznik
Uwagi i porady - Objawy zbyt dużego statecznika:
Nawietrzna burta się unosi, szczególnie podczas wjazdu na grzbiet fali, występują trudności z utrzymaniem deski płasko. Dziób deski się unosi i deska zaczyna "tańczyć" na końcówce rufy w momencie zmniejszenia nacisku na stopę masztu podczas żeglugi. Deska ma nagminną tendencję do ostrzenia i oblatuje Was strach na samą myśl o odpadaniu.
Objawy zbyt małego statecznika:
Rufa traci "przyczepność" i deska łapie spin-out. Jazda na wiatr i pozostanie na tej samej "wysokości" podczas pływania sprawia trudność. Rufa gwałtownie traci przyczepność w momencie mocnego "domknięcia" żagla i obciążenia tylnej stopy. Deska ma trudności z wejściem w ślizg pomimo odpowiedniej wielkości żagla.
NAPIĘCIE ROGU SZOTOWEGO
Ogólne zasady ustawiania regulacji - Wybierzcie 1-2 cm wzdłuż bomu po napięciu liku przedniego. Minimalne napięcie powinno co najmniej zapobiegać dotykaniu żagla do bomu w jakimkolwiek punkcie podczas żeglugi (nie dotyczy wyczynowej żeglugi kursami pełnymi). Jeśli konieczne okazuje się większe napięcie (powyżej 5 cm), aby żagiel nie dotykał bomu, jest to zdecydowana oznaka zbyt małego napięcia liku przedniego
Wpływ na osiągi - Zwiększenie napięcia rogu szotowego wypłaszcza żagiel, co zmniejsza ciąg żagla, polepsza manewrowość i kontrolę przy bardzo silnym wietrze.
Uwagi i porady - Kształt żagla NA WODZIE jest najlepszą wskazówką ustawienia żagla. Jeśli występują promieniowo rozchodzące się zmarszczki od rogu szotowego, oznacza to, że żagiel jest zbyt mocno napięty wzdłuż bomu. Jeśli żagiel dotyka bomu w pobliżu rogu szotowego, pociągnięcie 1-2 cm zwykle poprawia sytuację. Jeśli żagiel pomimo to dotyka bomu, oznacza to, że jest zbyt małe napięcie liku przedniego.
POZYCJA UCHWYTÓW NA STOPY Ogólne zasady ustawiania regulacji - Dla większości żeglarzy, bez względu na budowę ciała i umiejętności, pozycja uchwytów na stopy jest bardzo podobna. Zasadą jest (za wyjątkiem desek wave), że tylny uchwyt powinien być ustawiony w tym samym miejscu, bez względu na to, kto na tej desce pływa. Tylna krawędĽ stopy powinna być w linii z przednią krawędzią statecznika. Rozstawienie uchwytów będzie zależało od umiejętności, wzrostu i warunków. Żeglarze średniego wzrostu (175-180 cm) powinni mieć uchwyty oddalone o ok. 55 cm (od środka do środka). Osoby z dłuższymi nogami powinny zwiększyć rozstaw do ok. 57 cm, a ludzie niżsi zmniejszyć rozstaw, ale nie mniej niż do 53 cm.
Wpływ na osiągi - Przesuńcie przedni uchwyt do przodu, aby zwiększyć kontrolę nad deską przy szybkiej żegludze na zafalowanym akwenie lub przy skokach. Przesuńcie przedni uchwyt do tyłu na płaskiej wodzie i (lub) słabszym wietrze.
Uwagi i porady - Przy ustawianiu rozstawienia uchwytów istnieje zasada - czym trudniejsze warunki, tym większe rozstawienie. Mniej doświadczeni żeglarze będą się lepiej czuli z większym rozstawem. Jeżeli jest to jedynie szybka żegluga po płaskiej wodzie, spróbujcie troszkę węższego rozstawienia.
Ustawienie wewnątrz/zewnątrz. Ustawcie uchwyty na zewnątrz do użycia z większymi statecznikami, do żeglugi na wiatr i do szybkiej jazdy. Do wewnątrz przy bardziej manewrowym sposobie żeglowania, słabszym wietrze i mniejszych umiejętnościach.
POŁOŻENIE LINEK TRAPEZOWYCH
Ogólne zasady ustawiania regulacji - Środek linek trapezowych powinien być położony dokładnie w miejscu odpowiadającym punktowi zaczepienia wypadkowej siły aerodynamicznej żagla. To w teorii. W praktyce jest to miejsce pomiędzy dłońmi, gdy trzymamy żagiel podczas żeglugi. Zaczepy linek powinny być rozstawione na odległość 2 szerokości dłoni.
Wpływ na osiągi - Linki za bardzo z przodu powodują zwiększony ciąg za tylną rękę i uniemożliwiają odpowiednie wybranie żagla. Linki za bardzo z tyłu przeciążają przednią rękę i doprowadzają do przebrania żagla. Zbyt szeroko rozstawione zaczepy linek powodują, że nie jesteśmy w stanie szybko i precyzyjnie ustawiać żagla do chwilowych zmian wiatru i kursu.
Uwagi i porady - Należy pamiętać o zmianie położenia linek w przypadku, gdy używamy jednego bomu do żagli o różnych wielkościach. Niektóre żagle (North) mają wizualne wskaźniki ustawienia linek trapezowych, co może być pomocne dla początkujących żeglarzy. W starszych, mniej stabilnych modelach żagli linki trapezowe należy przesunąć lekko do tyłu, gdy siła wiatru rośnie, a nie chcemy zmieniać żagla.
DŁUGOŚĆ LINEK TRAPEZOWYCH
Ogólne zasady ustawiania regulacji - W tym przypadku możemy podać dość szczegółowe wskazówki. Długość linek powinna być ustawiona w odniesieniu do długości przedramienia, a następnie dostrojona w zależności od warunków i umiejętności. Zalecane ustawienia: od łokcia (włożonego wewnątrz linek) do środka nadgarstka - minimalna długość; od łokcia do pozycji gdy dłoń obejmuje bom - maksymalna długość.
Wpływ na osiągi - Krótsze ustawienie do slalomowej żeglugi po płaskiej wodzie. Dłuższe ustawienie dla rozpoczynających pływanie w trapezie, przy słabszym wietrze lub dla tych, którzy preferują bardziej manewrowy styl żeglowania.
Uwagi i porady - Także przy bardzo mocnym przeżaglowaniu zalecamy stosowanie dłuższych linek trapezowych. Zwiększa to kontrolę nad sprzętem i minimalizuje ryzyko katapulty.
Na rynku jest dostępnych kilka typów linek trapezowych, które mogą być regulowane podczas żeglugi. Polecamy te z metalową klamrą (blokadą) - działają pewnie, płynnie i bezbłędnie.
WYSOKOŚĆ BOMU Ogólne zasady ustawiania regulacji - Pomimo znacznych różnic wzrostu pomiędzy ludĽmi pozycja klamry bomu na maszcie jest zaskakująco zbliżona. Najlepszym sposobem jest używanie rufy deski jako odnośnika, bez względu na ustawienie pozycji stopy masztu. Jeśli Wasz wzrost zawiera się pomiędzy 170-180 cm, to klamra bomu powinna dotykać samego koniuszka rufy deski. Podniesienie lub opuszczenie bomu o 2-5 cm od tego punktu stanowi rozsądny zakres regulacji uzależniony od wzrostu i indywidualnych preferencji.
Wpływ na osiągi - Podniesienie bomu (max 2 cm) wspomaga wejście w ślizg, warto więc trochę poeksperymentować przy słabych wiatrach. Przy silnym wietrze, zbyt wysoko umieszczony bom powoduje zmniejszenie kontroli nad całym zestawem.
Uwagi i porady - Ustawiając bom zgodnie z naszym zaleceniem, zawsze automatycznie uwzględniajcie także położenie stopy masztu od rufy. Dlatego nie zalecamy tradycyjnego ustawienia bomu typu "na wysokości barków, stojąc na desce", gdyż takie ustawienie nie bierze pod uwagę położenia stopy masztu. Ustawienia zalecane tutaj odnoszą się do w miarę nowoczesnych desek i pędników. Wcześniej produkowane deski miały szynę masztu znacznie bardziej z przodu i dla takich desek zalecamy ustawienia pomiędzy tylną śrubą tylnego uchwytu na stopy a rufą. Zbyt wielu początkujących deskarzy ma bomy ustawione zbyt nisko, co między innymi powoduje, że mają oni spore problemy z wejściem w ślizg.
POZYCJA STOPY MASZTU Ogólne zasady ustawiania regulacji - Bez względu na rozmiar żagla, ustawcie stopę masztu 140 cm (+/- 2-3cm) od rufy deski, jeśli jest ona większa niż ok. 280 cm (zakładając, że deska ma mniej niż 4 lata). W starych modelach ustawcie szynę na samym końcu (wyjątek stanowi użycie bardzo starego, ponad 5-letniego żagla). Uwaga: Nigdy nie wierzcie wymiarom napisanym przy szynie masztu przez producenta. Bardzo rzadko zgadzają się one z rzeczywistością.
Wpływ na osiągi - Przesuńcie stopę masztu do przodu, jeśli:
-deska żegluje, jakby miała ciężką rufę, dziób się unosi i deska ma tendencję do ostrzenia, co utrudnia kontrolę
- macie trudności z dobraniem, "domknięciem" żagla i żeglugą na wiatr.
Przesuńcie stopę masztu do tyłu, jeśli:
- deska nie "odpada" i nie przyspiesza, a dziób ryje w wodę
-chcecie żeglować szybko po płaskiej wodzie
Uwagi i porady - Szyny masztu są teraz krótsze niż kilka lat temu, więc trudniej jest popełnić zdecydowany błąd w ustawieniu. Nawet mała, kilkucentymetrowa zmiana położenia stopy masztu wystarczy do zmiany zachowań deski.
Uwaga: Zwróćcie uwagę, że to podejście do ustawienia stopy masztu zrywa z tradycyjnym podejściem typu - "duży żagiel - stopa masztu z przodu, mały żagiel - stopa z tyłu"
Nie ustawiajcie także stopy masztu w środku szyny na desce, dlatego, że na innej też stopa była ustawiona w środku szyny i takie ustawienie było dobre - różne deski mają szyny masztu montowane w różnych miejscach!
POZYCJA STATECZNIKA
Ogólne zasady ustawiania regulacji - Ma zastosowanie jedynie do skrzynek typu US Box i Trim Box. Wyjściowe ustawienie dla Trim Boxa - tył, ale tak, by dolny koniuszek statecznika nie wystawał za rufę deski. Dla US Boxa - środek skrzynki.
NAPIĘCIE LISTEW Ogólne zasady ustawiania regulacji - Większość żagli z regulacją listew systemem śrubowym opuszcza fabrykę z odpowiednio napiętymi listwami. Jeśli występują małe, pionowe zmarszczki przy kieszeniach, listwy należy lekko napiąć (kręcąc kluczykiem lub "motylkiem" w lewo!), ale jedynie do zniknięcia zmarszczek.
Wpływ na osiągi - Nadmierne napięcie powoduje wyginanie się listew w kształcie litery "s", utrudnia rotację i negatywnie wpływa na trwałość żagla.
Uwagi i porady - Należy pamiętać, że fabrycznie nowy żagiel rozciąga się lekko w czasie pierwszych kilku pływań. Po kilku pływaniach może być konieczne minimalne zwiększenie napięcia listew (pół obrotu lub obrót). Od tego momentu nie ma konieczności regulowania lub całkowitego luzowania listew.
OPCJONALNA KRÓTKA LISTWA
Ogólne zasady ustawiania regulacji - Stosowane na niektórych żaglach wave. Nie używajcie tej opcji, chyba że jesteście bardzo dobrzy w żegludze na fali i jest Wam to do czegoś potrzebne.
Wpływ na osiągi - Krótka listwa powoduje, że żagiel jest bardziej manewrowy, ale mniej stabilny.
Uwagi i porady - Żagiel sklarowany z krótką listwą nad bomem ma pionową fałdę wzdłuż liku przedniego, gdy nie jest wypełniony wiatrem. Wygląda to co najmniej "dziwnie", ale jest całkowicie normalne.
Istnieje także sporo regulacji specyficznych dla konkretnych modeli (chodzi głównie o żagle), np. różne regulacje kamberów itp. Nie omawiamy ich w tym zestawieniu. Są one zwykle szczegółowo omawiane w instrukcjach obsługi tych konkretnych żagli.
Celowo nie uwzględniliśmy także zmiennej, jaką jest sztywność i charakterystyka ugięcia masztu. Stara zasada - "ciężki dekarz/silny wiatr" = sztywniejszy maszt i odwrotnie" jest kwestią przeszłości i nie ma zastosowania do nowoczesnych pędników. Należy zawsze stosować maszt dobrany na podstawie charakterystyki podanej producenta żagla, w większości przypadków "najbezpieczniejszym" wyjściem jest po prostu używanie konkretnego, zalecanego przez producenta żagla, modelu masztu.
Tekst: Mariusz Goliński
