Instruktor windsurfingu – kształcenie i kwalifikacje.



Rynek edukacyjny rozszerza się. Dotyczy to także kształcenia kadr dla potrzeb kultury fizycznej. Z uwagi więc na coraz częstsze ogłoszenia o kursach instruktorskich i rosnącym zainteresowaniu w zdobywaniu uprawnień windsurfingowych, przedstawiamy artykuł przybliżający problematykę kwalifikacji i kształcenia instruktorów windsurfingu. Praktyka pokazuje, że obecnie w naszym kraju można kształcić się i zdobywać różne uprawnienia, dla różnych potrzeb i w różnych systemach. Postanowiliśmy więc w poniższym artykule przybliżyć ich zalety i wady, gdyż na trudnym w Polsce rynku zatrudnienia, praca w kulturze fizycznej jakby broniła się przed powszechnymi zmianami. Mająca najczęstsze zastosowanie praca okresowa, sprzyja z jednej strony różnego rodzaju nieformalnościom stosowanym przez pracodawców i organizatorów imprez a z drugiej sprzyja także osobom fizycznym bez formalnych kwalifikacji, dążącym do świadczenia swoich usług tylko na bazie posiadanych doświadczeń.


Windsurfing a zwłaszcza windsurfing powszechny, mieszczący się w szerszym obszarze rekreacji ruchowej, przez co należy rozumieć niezależną od wieku naukę i doskonalenie windsurfingu, organizowane przez szkoły windsurfingu działające najczęściej sezonowo, w atrakcyjnych miejscach z dostępem do akwenów żeglowania lub posługiwanie się windsurfingiem jako środkiem stanowiącym główne treści organizowanych zgrupowań, obozów niekiedy nawet kolonii i wczasów, chętnie jak się wydaje, wpisuje się w ten obraz działalności.


Pytania więc, które mogą się nasuwać, dotyczą przyczyn takiego stanu rzeczy, w szczególności tego czy wynika on ze zwykłego braku świadomości, w tym świadomości prawnej czy też być może, doszukiwać się można również innych powodów, dla których w środowisku, funkcjonuje szereg zróżnicowanych poglądów i stanowisk, dotyczących sposobów rozwiązywania problemów działalności windsurfingowej?


Najogólniej, do problematyki kadr a więc merytorycznych pracowników w kulturze fizycznej prowadzących zorganizowane zajęcia w zakresie sportu i rekreacji ruchowej, odnosi się ustawa o kulturze fizycznej, która nakazuje aby zajęcia te prowadziły osoby o wymienionych w niej kwalifikacjach szkoleniowych, w tym o kwalifikacjach instruktora sportu w określonej dyscyplinie sportu lub instruktora rekreacji ruchowej o określonej specjalności. W zakresie windsurfingu tą dyscypliną sportu jest „żeglarstwo deskowe” a w zakresie rekreacji jest specjalność „windsurfing”. Różnica w nazewnictwie tej samej praktycznie działalności, wynika z wydania w różnym czasie rozporządzeń Ministra Edukacji Narodowej i Sportu, dotyczących regulacji prawnych wynikających ze wspomnianej wyżej delegacji ustawowej. Stopień zawodowy instruktora sportu dotyczy więc dyscypliny sportu jaką jest „żeglarstwo deskowe” w nadrzędnej dziedzinie „żeglarstwo” a stopień instruktora rekreacji ruchowej wynika ze specjalności w rekreacji stanowiącej treść tej rekreacji, gdzie Minister skorzystał z powszechnie przyjętego już terminu „windsurfing”. Określając tryb kształcenia instruktorów, Minister Edukacji Narodowej i Sportu scentralizował to kształcenie, nakazując uzyskiwanie zezwoleń na prowadzenie szkoleń instruktorskich wszystkim organizatorom poza AWF (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 czerwca 2001r. w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczegółowych zasad i trybu ich uzyskiwania. (Dz.U. z 2001r. Nr 71, poz. 738 z późniejszymi zmianami)


W konkluzji stan prawny w zakresie kadr w kulturze fizycznej przewiduje, że stopień zawodowy instruktora sportu oraz rekreacji ruchowej dotyczy określonej dyscypliny w sporcie lub specjalności rekreacyjnej. Oznacza również, że tylko osoby posiadające takie stopnie, poświadczone na drukach określonych przez ministerialne rozporządzenie, są uprawnione w Polsce do prowadzenia zorganizowanych zajęć w zakresie sportu i rekreacji ruchowej (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 stycznia 2001r. w sprawie wykazu dyscyplin i dziedzin sportu, w których mogą działać polskie związki sportowe, oraz szczegółowych warunków i trybu udzielania zezwoleń na tworzenie polskich związków sportowych. (Dz.U. z 2001r. Nr 8, poz. 67). Oznacza to także, że nie ma w Polsce możliwości ustanowienia stopnia instruktorskiego w żeglarstwie deskowym i windsurfingu który byłby instruktorem organizacji, stowarzyszenia lub szkoły, gdyż przyjęto założenie, że istotą pracy instruktora jest merytoryczne przygotowanie i posługiwanie się określonymi środkami wpływu na człowieka w określonym celu a nie nadanie czy mianowanie, wynikające z różnych potrzeb organizatorów ruchowej działalności sportowej i rekreacyjnej. Przedstawiony skrótowo stan prawny dotyczący działalności szkoleniowej w kulturze fizycznej w Polsce jest w większości środowisk traktowany jako osiągnięcie, bowiem kwalifikacje te w odróżnieniu do wielu krajów, potwierdzane są przez państwo. W środowiskach instruktorskich kwalifikacje te nazywane są państwowymi bądź niekiedy menisowskimi (od MENiS).


W tradycji niektórych związków sportowych, szczególnie Polskiego Związku Żeglarskiego i Narciarskiego, przyjęło się nadawanie stopnia instruktora związkowego oraz gradacji stopni np. pomocnik instruktora, młodszy instruktor itp. Legitymacja taka w świetle obowiązującego w Polsce prawa nie jest dokumentem potwierdzającym posiadanie kwalifikacji szkoleniowych i siłą rzeczy osoba taka musi być traktowana jako nie posiadająca kwalifikacji. Po pierwszym okresie obowiązywania tego stanu prawnego, gdzie część związków sportowych stanęła w opozycji wobec zastosowanych rozwiązań, aktualnie doszło do zrozumienia istoty rozwiązań prawnych i w większości związków, o ile dochodzi do organizacji szkoleń instruktorskich, to zgodnie z ustawą i rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu, uzyskiwane są zgody na prowadzenie kursów, których absolwenci uzyskują zarówno legitymacje państwowe jak i związkowe, stanowiące potwierdzenie wpisu do związkowego rejestru osób posiadających uprawnienia szkoleniowe. Takie właśnie stanowisko zajęło w windsurfingu wcześniej Polskie Stowarzyszenie Żeglarstwa Deskowego a obecnie również kontynuator działalności PSŻD - Polskie Stowarzyszenie Windsurfingu, organizując kursy na stopnie instruktorskie sportu i rekreacji ruchowej. O ile więc w windsurfingu, kursy organizowane przez różnych organizatorów, spełniają warunek posiadania zgody i rejestracji MENiS, można przyjmować, że kursy te spełniają normy polskiego systemu kształcenia instruktorów.


Niezależnie jednak od rodzimych organizatorów, na polski rynek szkoleniowy próbują wchodzić organizacje zagraniczne z krajów, gdzie kwalifikacje szkoleniowe w kulturze fizycznej nie są potwierdzane przez państwo. Organizacje takie posiadając niekiedy znaczący dorobek szkoleniowy i określoną renomę, wskazują na międzynarodową lub ponadnarodową ważność nadawanych i potwierdzanych przez nie kwalifikacji . W Polsce, używając takich argumentów, dochodzi do prób deprecjonowania państwowego systemu szkolenia instruktorów, a kandydaci na instruktorów, wzmacniani nadzieją na pracę zagranicą, chętnie uczestniczą w kursach, często z przekonaniem, że jest to alternatywna droga do uzyskania polskich kwalifikacji szkoleniowych. Przykładem ilustrującym tę tezę jest niemiecka organizacja VDWS (Verband Deutscher Windsurfing und Wassersportschulen), która znalazła w Polsce swoich zwolenników i realizuje między innymi szkolenia instruktorskie.


Tymczasem aby na podstawie kwalifikacji organizacji działającej w kraju członkowskim Unii Europejskiej, uzyskać polskie potwierdzenie kwalifikacji szkoleniowych, należy przejść proces weryfikacyjny określony w odpowiednim rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 6 kwietnia 2004r. w sprawie stażu adaptacyjnego i testu umiejętności w toku postępowania o uznanie nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych w dziedzinie kultury fizycznej i sportu. (Dz.U. z 2004r. Nr 76, poz. 712). W stosunku do uprawnień szkoleniowych w zakresie kultury fizycznej uzyskiwanych w innych krajach i trybie, nie wydano specjalnych uregulowań. Praktycznie wydaje się więc, że bardziej naturalnym jest ukończenie kursu instruktorskiego zgodnie z polskimi przepisami niż weryfikacja uprawnień uzyskanych w systemach zagranicznych. I nie chodzi tutaj o indywidualne przekonania lub licytowanie wagi i znaczenia różnych kwalifikacji ale o ich prawną identyfikowalność i jednoznaczną wartość.


W poruszanym problemie kwalifikacji do pracy szkoleniowej w kulturze fizycznej, wydaje się występować jeszcze jeden nie poruszany dotąd aspekt a mianowicie bezpieczeństwa i odpowiedzialności cywilnej za wypadki. O ile w aktywności fizycznej wypadki są nieodłączną cechą tej aktywności, to bez obawy o popełnienie błędu zakładać można, że dobre przygotowanie do pracy jest czynnikiem sprzyjającym zmniejszeniu ryzyka zaistnienia wypadku. Pozostaje jednak kwestia odpowiedzialności cywilnej a więc oceny, na ile dany wypadek był kwestią ryzyka a na ile błędu. Wyjściowymi w tej ocenie są kwalifikacje kadry. Podejmując więc ryzyko świadczenia usług szkoleniowych lub jako pracodawca decyzji o korzystaniu z usług osób o prawnie wątpliwych kwalifikacjach, powinno się mieć świadomość występujących w tym względzie zagrożeń.


Podsumowując powyższe uwagi, możemy mówić, że w polskiej praktyce szkolenia instruktorów windsurfingu, funkcjonują obecnie aż trzy drogi nabywania kwalifikacji szkoleniowych, z których dwie mają polskie a jedna zagraniczne korzenie oraz, że tylko jedna z tych dróg jest oficjalną. Źródeł tego zróżnicowania należy upatrywać przede wszystkim w braku należytej świadomości prawnej ale także, jak w przypadku kontynuacji związkowego szkolenia instruktorskiego, pomimo niewątpliwie posiadania tej świadomości, w ambicjonalnym podejściu do tradycji zabarwionej być może lekceważącym stosunkiem do tego co nowe lub mało znane i zrozumiałe. Wydaje się także, że w przypadku konfrontacyjnej konkurencyjności organizacji zagranicznych, może chodzić również o miejsce na tworzącym się ciągle rynku edukacyjnym, na którym atrakcyjne kwalifikacje przygotowujące do pracy w windsurfingu, chętnie wykorzystywanym jako środek w tak zwanych sportach całego życia, będą zajmowały znaczące miejsce.



dr Lech Powolny